Ян Жевуський
(1733-1759)
Ян Жевуський, Марчелло Баччареллі 1758
Ян Жевуський, якого герольдист Каспер Несецький у 1740-х описував як юнака "великих надій і здібностей" [17], будував кар'єру під покровительством коронного маршалка Єжи Августа Мнішека (1715-1778) та його партії. У 1754 році він обіймав посаду камергера, у 1755 році став підстолієм литовським, і до 1756 року вже був близькою довіреною особою маршалка. За дорученням двору здійснив поїздку до Вільнюса з метою простежити за відновленням роботи головного трибуналу. Він віз листи від двору до провідних литовських діячів і, попри те, що, за спостереженням Марціна Матушевича, не мав відповідних "авторитету чи досвіду" [22], йому було доручено нелегке завдання заспокоїти гетьмана литовського Михайла Казимира Радзивілла "Рибоньку", який був обурений тим, що відхилили його кандидата на посаду маршалка трибуналу. Особистим дорученням від Мнішека було скласти уявлення про настрої та політичні симпатії Великого князівства Литовського. У результаті спостережень Ян Жевуський закликав сформувати третю партію, незалежну як від Чорторийських, так і від Радзивіллів.
У 1758 році Ян Жевуський був нагороджений орденом Білого Орла, у 1759 році разом із батьком брав участь у церемонії інвеститури принца Карла Саксонського як герцога Курляндії — ніс перед ним литовську шаблю. Після цього супроводжував сина міністра Алоїзія Фридриха Брюля, який їхав у Христинопіль свататись до доньки Францішека Салезія Потоцького Маріанни Клементини. За дорученням Мнішека він залишив звіт про цей візит із цікавим описом двору Потоцьких.
Навесні 1759 року Ян Жевуський разом з єпископом Каєтаном Солтиком допомогав Мнішеку просувати позов до трибуналу, метою якого було оскаржити невигідне для Мнішеків рішення канцлера Яна Малаховського щодо маєтку Рокитне. Під час судового процесу Жевуський задобрював депутатів випивкою, що врешті підірвало його здоров'я. Невдовзі він захворів на легені і поїхав на лікування до Італії у супроводі Ігнація Красицького (троюрідного брата, в подальшому визначного літератора та примаса), але по дорозі помер у Відні 17 вересня 1759 року. Невдовзі після його смерті з'явився ніби його передсмертний лист, який розповсюджували копіями, де автор, передчуваючи смерть, каявся за свої "непристойні вчинки" та "житейські беззаконня". Лист вважається містифікацією, але сучасники вірили в його справжність, а друзі Жевуського обурювалися тією шкодою, якої цей пасквіль завдав пам'яті "багородного та справедливого кавалера" [14].
Джерела
Sophie de Korwin-Piotrowska, "Balzac et le monde slave: Madame Hanska et l'soeuvre balzacienne" (1933)
Filip Kucera, "Wacław Emir Rzewuski (1784-1831) podróżnik i żołnierz" (2016)
Kasper Niesiecki, "Korona polska przy złotey wolnosci starożytnemi wszystkich kathedr, prowincyi y rycerstwa kleynotami", T. 3 (1740)
Kasper Niesiecki, "Herbarz polski Kaspra Niesieckiego powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza", T. 8 (1841)
Jerzy Sewer Dunin-Borkowski, "Genealogie żyjących utytułowanych rodów polskich" (1914)
Леонтій Войтович, "Розділ: столиця "Української Швейцарії" (2012)
Мирон Капраль, "Міста Жидачівського повіту XIV–XVI ст". (2021)
"Енциклопедія Львова", "Жевуські", Леонтій Войтович (2008)
Ядвіга Жевуська, "Wielka rodzina w wielkim narodzie" (1879)
Polski Słownik Biograficzny, "Stanislaw Rzewuski h. Krzywda", Miroslaw Nagielski
Polski Słownik Biograficzny, "Adam Rzewuski h. Krzywda", Miroslaw Nagielski
Polski Słownik Biograficzny, "Michal Jozef Rzewuski h. Krzywda", Henryk Palkij
Polski Słownik Biograficzny, "Franciszek Rzewuski h. Krzywda", Jerzy Michalski
Polski Słownik Biograficzny, "Jan Rzewuski h. Krzywda", Maria Czeppe
Юрій Овсінський, "Маєтковий комплекс Жевуських у Подільському воєводстві Речі Посполитої в XVIII столітті" (2009)
Dorota Wiśniewska, "Nic w świecie nie jest w stanie przekonać mnie do powrotu" – Franciszek Rzewuski wobec konfederacji barskiej" (2018)
Adam Kucharski, Agnieszka Wieczorek, "Kontakty listowne i kręgi korespondencyjne w podróżach edukacyjnych Rzewuskich na Podhorcach i Rozdole w XVIII wieku" (2020)
Adam Kucharski, "Blaski i cienie peregrynacji w cudzych krajach. Podróż edukacyjna Kazimierza Rzewuskiego (1766-1768)" (2019)
Małgorzata Ewa Kowalczyk, "To dziecko jest miłe, odważne i mądre, ale jego rodzice uczynili błąd…". Zagraniczna edukacja Kazimierza Rzewuskiego w latach 1766-1768" (2015)
Anna Markiewicz, "Bernard architekt, srebrny kałamarz i tarnosolis. Kilka uwag o rachunkach Rzewuskich z połowy xviii wieku" (2021)
Konrad Niemira, Michał Przygoda, "Trzy nieznane obrazy Marcella Bacciarellego z kolekcji ukraińskich" (2021)
Marcin Matuszewicz, "Pamiętniki Marcina Matuszewicza kasztelana brzesko-litewskiego 1714-1765" (1876)
Dorota Dukwicz "Sekretne wydatki rosyjskiej ambasady w Warszawie w latach 1772-1790" (2010)
Stanisław Kazimierz Kossakowski, "Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich" T.2 (1860)
"Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców" T.1-2 (1968)
Kazimierz Rzewuski, "Manifest Kazimierza Rzewuskiego, Pisarza Polnego Koronnego, Orderow Polskich Kawalera, Posła Chełmskiego, Do Akt Podany" (1786)
Kazimierz Rzewuski, "Głos Jasnie Wielmoznego Kazimierza Rzewuskiego, Pisarza Polnego Koronnego, Posła Chełmskiego w Izbie Poselskiey Na Rugach Miany" (1786)
Jadwiga Grzejszczak-Kondratowicz, Henryk Kondratowicz, "Zarys historii wolnomularstwa polskiego w rzeczypospolitej szlacheckiej 1738-1795" (2000)
Ludwik Hass, "Wolnomularstwo w Europie środkowo-wschodniej w XVIII i XIX wieku" (1982)
Adam Jerzy Czartoryski, "Pamiętniki i memoriały polityczne 1776-1809" (1986)
Tomasz Walerian Aleksandrowicz, "Pierre Corneille: Herakliusz. Tragedia z francuskiego na polski wytłomaczona. Jaśnie Wielmożnej Annie z Rzewuskich Humieckiej, miecznikowej koronnej dedykowana" (1749)
Michał Bajer, "Tragedia i dwór: Stan faktyczny oraz polemiczne użycie stereotypu w historii polskich przekładów Corneille'a i Racine'a" (2018)
Michał Bajer, "Lustra królowej. Obraz tragedii w perytekstach staropolskich i oświeceniowych przekładów Corneille'a i Racine'a" (2015)
Polski Słownik Biograficzny, "Antoni Józef Lanckoroński h. Zadora", Jerzy Kowecki
Stanisław Schnür-Pepłowski, "Obrazy z przeszłości Galicyi i Krakowa (1772-1858)", T.1 "Lwów i Lwowianie" (1896)